Masonluk, tarihsel olarak ahlaki gelişim, bireysel arınma ve toplumsal sorumluluk üzerine kurulu sembolik ve ritüelistik bir kardeşlik organizasyonudur. Görünürdeki yapısı bir sivil toplum örgütüne benzese de, arka planda ezoterik bilgiler, semboller ve alegorik anlatımlarla bireyi “kamil insan” seviyesine ulaştırmayı hedefleyen bir öğreti sistemi olarak işler.
Metafizik düzlemde ise masonluk, insanın içsel tapınağını inşa etme süreci olarak tasvir edilir; taş yontan bir ustanın her darbeyle kendini şekillendirmesi gibi.
Kuruluş
Masonluk, kökenleri 16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılın başlarında taş ustalarının yeterliliklerini ve yetkililer ile müşterilerle ilişkilerini düzenleyen yerel localara dayanan, kendi tanımına göre “kardeşlik” üzerine kurulu kurum.
Tarih boyunca birçok komple teorisine konu olmuştur.
Türkçeye Fransızcadan geçen mason sözcüğü, İngilizcedeki freemason sözcüğünden türemiştir ve “özgür duvar işçisi” demektir. Masonluk, çeşitli biçimlerde mevcut olup üyelerinin tek ruhsal ve doğaötesi ülküleri paylaşması ile ayırt edilir. Bunlardan ilki Yüce Varlığ’a olan inançtır. Masonlar, bu varlığın adlandırılmasında Evrenin Ulu Mimarı sözünü kullanırlar.
Kökleri her ne kadar 16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılın başlarına kadar dayanıyor olsa da, 24 Haziran 1717 tarihinde Londra’da bir araya gelen dört locanın girişimiyle Londra Büyük Locası kurulmuştur. Masonlara göre masonluk akılcılık, bilimsellik ve insanlığın oluşumundan bu yana ortaya çıkarak, insanlığın gelişimine ve bilgi birikimlerine katkıda bulunmuş bir kültür ve düşün üst yapı kurumudur. İçrek ve sadece üyelerine açık olan örgüttür. Dünyanın birçok ülkesinde 5 milyon üyesi ile değişik biçimlerde mevcuttur.
Sadece İngiltere , İskoçya ve İrlanda’da 480.000; ABD’de ise 2 milyonu aşkın üyesi bulunmaktadır. Çeşitli ülkelerdeki mason örgütleri ortak amaç ve ülküde birleşme bakımından evrensel, kendi yurtlarındaki yönetsel kuruluşlarında ise tümüyle bağımsız ve ulusal birer kurumdurlar.
Başvuru ve Kabul Süreci
1. Başvuru Şartları
Erkek olmak, akıl sağlığı yerinde olmak, özgür iradeyle başvurmak ve bir yaratıcıya inanmak gerekir.
2. Başvuru Süreci
Genelde bir masonun referansıyla başvuru yapılır; form doldurulur, niyet beyanı verilir.
3. Araştırma ve Görüşme
Loca tarafından aday araştırılır, yüz yüze görüşmeler yapılır, ahlaki durumu değerlendirilir.
4. Kabul Oylaması
Üyeler gizli oyla (siyah-beyaz toplarla) adayın kabulünü oylar; genellikle oybirliği gerekir.
5. İnisiyasyon Töreni
Kabul edilen aday, sembolik ritüellerle masonluğa alınır ve “çırak” derecesine başlar.
6. Eğitim ve İlerleme
Aday zamanla üst derecelere (kalfa, usta, vs.) geçer; her derecede felsefi eğitimler alır.
Simgeler ve İmgeler
Biz bu konumuzda ise biraz daha Türkiye ayağına değineceğiz.
ZİRÂÂT BANKASI ile ilgili iddialar
Ziraat Bankası’nın kurucusu olarak kabul edilen Mithat Paşa’nın mason olup olmadığı konusunda kesin ve resmi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak bazı kaynaklar, Mithat Paşa’nın masonlukla ilişkili olabileceğini öne sürmektedir.
Örneğin, Celil Layiktez’in “1909 Öncesi Türkiye’de Masonluk Tarihi” adlı çalışmasında, Mithat Paşa’nın masonlukla bağlantılı olduğu iddia edilmektedir. Ayrıca, bazı gazetelerde ve internet sitelerinde, Mithat Paşa’nın mason olduğu ve bu nedenle Ziraat Bankası’nın Karaköy’deki binasında masonik sembollerin bulunduğu ileri sürülmektedir.
Üzeyir GARİH Kimdir ?
Üzeyir Garih, 28 Haziran 1929’da İstanbul’da doğmuş, Türkiye’nin önde gelen iş insanlarından biridir. Yahudi kökenli bir Türk vatandaşı olan Garih, 1951’de İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Makine Mühendisliği bölümünden mezun oldu. En çok, 1958 yılında İshak Alaton ile birlikte kurduğu Alarko Holding ile tanınır. Bu holding, Türkiye’nin sanayi, enerji, inşaat, turizm ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren önemli kuruluşlarından biridir.
Üzeyir Garih, 25 Ağustos 2001’de İstanbul’da, Eyüp Mezarlığı’nda uğradığı bıçaklı saldırı sonucu hayatını kaybetmiştir. Ölümü büyük yankı uyandırmış, ardında hâlâ tartışılan pek çok soru işareti bırakmıştır.
Üzeyir GARİH & Masonluk İlişkisi
Üzeyir Garih, Türkiye’nin önde gelen iş insanlarından biri olup, masonlukla ilişkisi özellikle ölümünden sonra gündeme gelmiştir. Ortağı İshak Alaton, Garih’in 33. dereceden bir mason olduğunu ve bu bilginin ölümünden sonra açıklanmasında bir sakınca görmediğini ifade etmiştir .
Garih’in ölümüyle ilgili olarak, masonlukla bağlantılı sembolik ifadeler de dikkat çekmiştir. Örneğin, Garih’in son sözlerinin “Dul kadının çocuğuna yardım edin” olduğu iddia edilmiştir. Bu ifade, masonlukta “Dul Kadın” terimiyle ilişkilendirilir ve masonlar arasında yardımlaşmayı simgeler .
Ancak, Garih’in masonluk derecesi ve bu ifadenin doğruluğu konusunda kesin ve resmi belgeler bulunmamaktadır. Bu nedenle, Garih’in masonlukla ilişkisi hakkında yapılan açıklamalar, kişisel beyanlara dayanmaktadır ve bu konuda farklı görüşler bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Üzeyir Garih’in masonlukla ilişkisi, özellikle ölümünden sonra yapılan açıklamalarla gündeme gelmiş olup, bu konuda kesin ve resmi bilgiler sınırlıdır.
DUL KADININ ÇOCUKLARI
Öncelikle bu dul kadın kimdir ve Masonlar için neden önemlidir? “Bu masonik bir deyimdir. Masonlar her biri teker teker dul kadının çocukları sayılırlar. Dul kadın Üstad Hiram’ın anasıdır. Dolayısıyla, bir masonun yardım dileyen bir başka masona yardım etmesine dul kadının çocuğuna yardım denir. Bu bir zorunluluktur.” Bu soruyu Masonların Büyük Üstadı Nazif Ekemen böyle yanıtlamıştı.
Dul kadın Masonlar için kutsal bir figür. Hz. Süleyman’ın taş işçilerinden sorumlu ve baş mimarı olan Hiram Usta’nın annesi, dul bir kadındı. Masonlar için dul kadın, Hiram Usta’nın annesini ve dul kadının çocuğu da Hiram Ustayı simgeler. Nitekim bu gerçeği 33.derece Mason olan Büyük Üstad Remzi Sanver şöyle dile getirir:“ Hiram Usta bizim için bir örnek insan, iyi bir insan modelidir. Her üstad, masonunda olması gereken, sembolik ifadesini Hiram Ustanın kişiliğinde bulunan, doğru insan, güzel insandır .”Bu minvalde Hiram usta ve annesi kutsal sayılır ve masonlar için örnek alınası kişiliklerdir.
‘Dul kadının çocuğuna yardım edin’ veya içinde ‘dul kadın’ sözcüğü geçen bir cümle kurmak, zor anlarda bir yardım isteme modeli. Malum, masonlar için el sıkışma şekli , mimikler, duruş, hareketler, kıyafet, ritüeller çok önemlidir, gizemlidir ve her bir ifadenin farklı mesajları vardır. Eğer karşı taraf bu mestur mesajları anlamazsa, işte o zaman, ‘tehlikedeyim, yardım et!’ anlamındaki ‘dul kadın’ içerikli bir cümle devreye girer ve böylece yardım istenmiş olur. Eğer karşıdaki ‘birader’ yani mason ise, ikazı anlar ve hangi görevde olursa olsun kardeşine el verir, destek çıkar.
Masonların İcraatları ve Eylemleri
Masonların (özellikle spekülatif masonların) icraat ve eylemleri, doğrudan politik müdahalelerden çok, entelektüel, kültürel, toplumsal ve hayırsever faaliyetler etrafında şekillenir. Ancak tarih boyunca bazı dönemlerde masonluk, bazı devletlerde siyasal ya da ideolojik etkilerle ilişkilendirilmiştir. Aşağıda masonların bilinen temel icraat ve eylem alanlarını kategorik olarak özetliyorum:
1. Ahlaki ve Felsefi Eğitim Faaliyetleri
- Sembolizm ve Ritüeller aracılığıyla bireyin içsel gelişimini teşvik ederler.
- İnsanlık, erdem, özgür düşünce, hoşgörü gibi kavramlar üzerinde yoğunlaşırlar.
- Gizli öğreti ve derecelerle ilerleyen inisiyasyon sistemleri vardır.
2. Toplumsal ve Hayırsever Faaliyetler
- Yetimhane, okul, hastane ve burs fonları gibi birçok hayır kurumu masonik organizasyonlar tarafından desteklenmiştir.
- Afetlerde yardım organizasyonları kurmuş veya destek olmuşlardır (özellikle ABD ve Avrupa’da yaygındır).
- Rotary ve Lions gibi kulüpler, bazı yöneticileri nedeniyle masonlukla ilişkilendirilir.
3. Aydınlanma ve Bilimsel Gelişim Etkisi
- Avrupa’daki Aydınlanma Çağı ve modern sekülerleşme süreçlerinde masonların fikirsel katkısı büyüktür.
- Newton, Voltaire, Goethe gibi birçok ünlü ismin mason olduğu iddia edilmiştir.
- Bilimi teşvik eden yapılar kurmuş, üniversite ve düşünce kuruluşlarıyla ilişkili olmuşlardır.
4. Siyasal Etkiler ve Tartışmalar
- Fransız Devrimi, Amerikan Bağımsızlık Savaşı gibi olaylarda bazı masonların aktif rol aldığı bilinir.
- Osmanlı’da Jön Türkler, İttihat ve Terakki gibi yapılarla masonluk arasında etkileşimler olmuştur.
- Bazı teorilere göre, masonluk küresel ölçekte bir “elit güç ağı” oluşturmuş ve bazı siyasi yönlendirmelerde bulunmuştur (bu iddialar genellikle spekülatiftir ve kesin kanıtlara dayanmaz).
5. Mimari ve Sanatsal İzler
- Bazı tarihi yapılar (örneğin Washington’daki anıtlar, bazı Avrupa kiliseleri ve Ziraat Bankası Karaköy binası) masonik semboller içerdiği düşünülen mimari süslemelerle ilişkilendirilmiştir.
- Göz, pergel, üçgen, sütun, yıldız gibi semboller sıkça kullanılır.
6. Kültürel Gizlilik ve Sırlar
- Dışa kapalı yapıları, yemin sistemleri ve sır taşıma geleneğiyle tanınırlar.
- Bu yönleri nedeniyle zaman zaman komplo teorilerinin odağında yer almışlardır (örn. “Yeni Dünya Düzeni”, “İlluminati bağlantısı” vs).
Kardeşlik İlkesi
1. Üyeler Arasında Eşitlik ve Saygı
- Her mason, rütbesi ne olursa olsun “kardeş” olarak görülür.
- Renk, ırk, dil, ülke fark etmeksizin tüm masonlar arasında evrensel bir kardeşlik bağı kabul edilir.
2. Yardımlaşma ve Dayanışma
- Bir mason, başka bir masona maddi veya manevi olarak destek olmakla yükümlüdür.
- Özellikle sıkıntı zamanlarında (hastalık, felaket, ölüm) kardeşler birbirine yardımcı olur.
3. Sırdaşlık ve Güven
- Kardeşler arasında mutlak bir sırdaşlık bağı vardır; loca içinde konuşulanlar dışarı sızdırılmaz.
- Bu güven, aynı zamanda masonik yapının ayakta kalmasını sağlayan en önemli ilkelerdendir.
4. Simgesel Temsil: Zincir
- Loca toplantılarında “kardeşlik zinciri” oluşturularak el ele tutuşulur; bu, birliğin fiziksel temsili sayılır.
- Zincirin halkaları kardeşliği, sonsuzluğu ve bütünlüğü sembolize eder.
5. Evrensel İnsan Kardeşliği
- Masonluk yalnızca kendi üyeleri arasında değil, tüm insanlık için bir kardeşlik ideali taşır.
- Bu nedenle hoşgörü, barış, eşitlik ve insan hakları gibi değerlere önem verir.
Mason Sözlerinde Kardeşliğe Dair Bazı Alıntılar :
“Bütün insanlar kardeştir; masonlar bu kardeşliği bilinçli olarak yaşar.”
“Mason, kardeşine düşmanlık etmez; onu yüceltmek için çabalar.”
“Masonluk, taşın sertliğini değil, kardeşliğin sıcaklığını yüceltir.”
Kardeşlik ilkesi, masonluk içindeki ahlaki disiplinin, ritüel bütünlüğün ve örgütsel dayanıklılığın temelini oluşturur.
Fiilî ve Pratik Ayrıcalıklar (Gayriresmî/İddialar)
Karar Mekanizmalarına Erişim
- Bazı ülkelerde masonların, siyaset, hukuk, bürokrasi ve ekonomi alanlarında etkili karar ağlarında yer aldığı öne sürülür.
Ayrıcalıklı Sosyal Çevre
- Aynı locadan çıkan masonlar arasında öncelikli işbirliği, ihaleye erişim, referans zinciri gibi avantajlar oluşabilir.
Uluslararası Bağlantı
- Farklı ülkelerdeki localar arasında tanıma sistemi sayesinde, seyahat eden masonlar küresel düzeyde network kurabilir.
Kariyer ve Ticaret Kolaylıkları
- Özellikle geçmişte, mason kimliğinin tanınması bazı üst düzey atamalarda veya iş fırsatlarında ayrıcalık sağlamış olabilir.